YAŞAM ÖYKÜSÜ
Paul ELUARD
Çev:Sait Maden
Yeni Ankara Yayınevi / Ekim 1976
1895. 14 Aralık:
Paul Eluard’ın Seine Irmağı üzerindeki Saint-Dénis kentinde doğuşu.
İlk adı Eugéne-Emile-Paul Grindel. Baba sayman, anne terzi.
1908.
Aile Paris’e göçüyor. Paul öğrenimini burada sürdürecektir.
1912.
Bir akciğer kanaması sonucu öğrenimine ara veriyor. İsviçre’nin Davos kentinde, Clavadel Sanatoryumu'nda kalıyor bir süre. Orada Helene Dimitrovnia Diakonova Gala’yı tanıyor.
1913.
Gala ile evlenme tasarısı. Ocak ayında, Paris’de, Paul Eugene Grindel adıyle ilk kitabını yayımlıyor: Premiers Poémes (İlk Şiirler).
1914.
Eluard artık iyileştiği için Clavadel Sanatoryumu'ndan ayrılıyor.
Gala Rusya’ya dönüyor.
Ağustos:
Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması.
Eluard askere alınıyor.
1915.
Önce piyade eri, sonra da sağlık eri.
1916.
Cephede, ateş hattında, kendi eliyle 17 tane yazıp çoğalttığı Devoir (Ödev).
İlk kez bu kitapta kullanıyor Paul Eluard adını.
Eylül: Gala Paris’e dönüyor.
1917.
21 Şubat: Eluard Gala ile evlenmek için üç günlük izin alıyor.
Mart: Ağır bir bronşit yüzünden Amiens hastanesine yatıyor.
Haziran: Dada 1 adlı derginin Zürih’de yayımlanmaya başlaması.
Eluard üçüncü kitabını yayımlıyor: Le Devoir et l’İnqulétude (Ödev Ve Kaygı).
Ekim: Rusya’da Bolşevikler yönetime el koyuyor.
1918.
Mayıs: Gala’nın bir kızı oluyor: Cécile.
Haziran: Yeni bir yapıt: Poémes pour la paix (Barış İçin Şiirler).
9 Kasım: Apollinaire’in ölümü.
1919.
Eluard Dada’cılara katılıyor ve Tristan Tzara, Andre Breton, Aragon ve Philippe Soupault’yu tanıyor.
1920.
Yeni bir yapıt: Les Animaux et leurs hommes les hommes et leurs animaux (Hayvanlarla İnsanları-İnsanlarla Hayvanları) .
1921.
Les Necessités de la vie et les conséquences des réves (Yaşamın Gereklilikleri Ve Düşlerin Sonuçları).
1922.
Dada’cıların dağılmaya başlaması.
Eluard’ın Répetitions (Yenilemeler) ve
Les Malheurs des immortels (Ölümsüzlerin Mutsuzlukları) adlı yapıtları. (Bu sonuncusu Max Ernst’le birlikte yazılmıştır).
1924.
Lenin’in ölümü.
İlk «Gerçeküstücülük Bildirisi» üzerine, Dada akımından ve Tristan Tzara’dan kopanlar Andre Breton’un çevresinde kümelenmeye başlıyor.
Maurir de ne pas mourir (Ölmemekten Ölmek).
Eluard düşünsel çelişkiler içindedir. «Her şeyi silmek» amacıyla bir dünya gezisine çıkmağa karar veriyor. Marsilya’dan gemiye binip Uzak Doğu’ya doğru mart ayında yola çıkıyor.
Ekim: Paris’e dönüş.
Kasım: «Gerçeküstücü Devrim» dergisinin ilk sayısı.
1925.
Benjamin Péret ile birlikte yazdığı 152 Proverbes Mis Au Goût Du Jour (Günün Beğenisine Uyarlanmış 152 Atasözü) ve
Au Défaut Du Silence (Sessizlik Yerine) adlı kendi yapıtı.
Kasım: Paris’de ilk gerçeküstücülük sergisi.
1926.
Capital de la Douleur (Acının Başkenti).
Les Dessous d’une vie ou la pyramide humaine (Bir Yaşamın Gizli Yanları ya da İnsan Piramidi).
Ağustos: Eluard Fransız Komünist Partisi’ne yazılıyor.
1927.
Louis Aragon, André Breton, Benjamin Peret vb. ile birlikte «komünist olmayan gerçeküstücülere beşlerin mektubu» nu imzalıyor.
1928.
Défense de Savoir (Bilmeyi Savunmak).
Eluard Arasa Sanatoryomuna yatıyor, orada geçiyor bütün kışı.
1930.
L’amour la Poésie (Aşk, Şiir).
Eluard 17 yıl birlikte yaşayacağı Nusch’la karşılaşıyor.
Luis Bunuel’in, Salvador Dali’nin, René Char’ın gerçeküstücü akıma katılışı.
1930.
Rene Char ve Andre Breton’la birlikte yazdığı Ralentir Travaux (İşleri Yavaşlatmak)
ve Breton’la birlikte yazdığı Immaculée Conception (Günahsız Gebelik) yapıtları.
A Toute Epreuve (Dayanıklı).
Eylül: Aragon 6 -15 Kasım arası Harkov’da yapılacak Uluslararası Devrimci Yazarlar Kongresi’ne katılmak üzere Rusya’ya gidiyor. Bu konferansta gerçeküstücülük «kapitalizmin üçüncü aşamasındaki çelişkilerin kışkırttığı genç aydınların tepkisi» olarak niteleniyor.
Eluard Gala’dan ayrılıyor.
1931.
Dors (Uyu).
Eluard ve gerçeküstücülerin büyük bir çoğunluğu Devrimci Yazarlar ve Sanatçılar Derneği’ne katılıyor.
1932.
La Vie İmmediate (Dolaysız Yaşam),
Eluard, Uluslararası Devrimci Yazarlar Kongresi’nin ardından, Aragon üzerine sert bir yazı yayımlıyor.
1933.
Eluard’ın Fransız Komünist Partisi’nden atılışı.
Comme deux gouttes d’eaux (İki Su Damlası Gibi) adında yeni bir yapıt.
1934.
Ocak: Almanya’da Hitler’in iktidara gelişi.
Paris’te büyük gerçeküstücülük sergisi.
Eluard «Aşırı Sağ Tehlikeye Karşı Ortak Savaş» çağrısını imzalıyor.
Yeni bir yapıt: La Rose publique (Halk Gülü).
1935.
Gerçeküstücülük sergisi dolayısıyla Prag’da Breton’la birlikte konferanslar veriyor.
Nuits partagées (Paylaşılmış Geceler) ve Facile (Kolay).
1936.
Yıl başlarında, bir Picasso sergisi dolayısıyla, konferanslar vermek üzere, İspanya’ya gidiyor.
Grand Air (Büyük Hava),
Barre d’appui (Destek Çubuğu),
Les Yeux Fertiles (Cömert Gözler).
Breton’la birlikte Notes sur la Poésie (Şiir Üzerine Notlar).
Mayıs: Londra’da düzenlenen Uluslararası Gerçeküstücülük Sergisi açılış konuşması.
Temmuz: İspanya’da Franco’nun hükümet darbesi.
19 Ağustos: Federico Garcia Lorca’nın kurşuna dizilişi.
1937.
L’evidence Poétique (Şiirsel Açıklık),
Les Meine Libres (Özgür Eller),
Premiéres Vues Anciennes (Eski İlk Görüşler),
Appliquée (Uygulamalı),
Quelques-Uns Des Mots Qui Jutlqu’ici M’étaient Mystérieusement İnterdits (Bana Şimdiye Değin Gizemli Bir Biçimde Yasak Olan Sözcüklerden Birkaçı).
1938.
Ocak - Şubat: Paris’de Breton’la birlikte düzenlediği Uluslararası Gerçeküstücülük Sergisi.
Breton’la birlikte Dictionnaire Abrégé du Surréalisme (Kısa Gerçeküstücülük Sözlüğü).
İspanya’da Guernica köyünün Franco faşistlerince bombalanmasından sonra Eluard eskisinden daha bağımlı bir ozan kimliğine bürünüyor. Geliri İspanyol Cumhuriyetçilerine ayrılan Solidarité (Dayanışma).
Ekim: Meksika gezisi sırasında Leon Troçki ile ilişki kuran Breton’un Paris’e dönüşte Uluslararası Devrimci Sanat Federasyonu’nu açışı. Komünistlere Troçkistlerden daha yakın olan Eluard, Breton’un tutumunu beğenmiyor. Breton’un Eluard’dan kopuşu.
1939.
Baudelaire’in şiir ve yazılarından bir seçme ve önsöz.
Médieuses. Chanson completé (Eksiksiz Şarkı).
Donner a Voir (Gözönüne Sermek).
3 Eylül: İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması.
Eluard levâzım teğmeni rütbesiyle askere alınıyor.
1940.
12 Haziran: Alman kuvvetlerinin Paris’e girişi.
25 Haziran: Ateşkes anlaşması. Terhis edilen Eluard Paris’e dönüyor.
Le Livre Ouvert, 1 (Açık Kitap, 1).
1941.
Moralité du Sommeil (Uykunun Törelliği) ve
Sur Les Pentes İnférieures (Aşağı Bayırlarda).
22 Haziran: Almanlar Rusya’ya giriyor.
1942.
Le Livre Ouvert, II (Açık kitap, II).
La Derniére Nuit (Son Gece).
Eluard, o sıralar yasadışı çalışan Fransız Komünist Partisi’ne yazılıyor yeniden, karşıkoyma hareketine katılıyor.
Poésie et Vérite 1942 (Şiir ve Gerçek 1942).
Poésie İnvolontaire ve Poésie İntentionnelle (Kendiliğinden Şiir ve Güdümlü Şiir).
Eluard’ın, oturduğu evi bırakıp, kaçak yaşamaya başlaması. Fransız Hava Kuvvetleri’ne bağlı uçaklar, makiliklerde saklanan Fransız direnişçileri üstüne binlerce nüsha Şiir ve Gerçek 1942 atıyor.
Eluard, Alman işgali sırasında aydınlar, direnmeciler için kaçak yayınlar yapan Minuit yayınevinin yönetimine katılıyor.
1943.Aragon’la barışıyor ve birlikte Ulusal Yazarlar Birliği’ni kuruyorlar.
Haziran: Mussolini’nin düşüşü.
Eluard kaçak olarak yayımlanan Les Lettres Françaises gazetesine katılıyor.
L’Honneur des Poétes (Ozanların Namusu).
Les Septs Poémes D’amour en Guerre (Savaş İçinde Yedi Aşk Şiiri).
Bir yıl kadar güneyde, Lozére kentindeki bir akıl hastalıkları kliniğinde saklanıyor.
1944.
Şubat: Paris’e dönüş. Aragon’la birlikte, Fransız Radyo Yayınları için, kaçak plak dolduruyor.
Le Lit La Table (Yatak, Masa)
Toulouse kentinin kurtuluşu için Les Armes de la Douleur’ü (Acının Silâhları) nı yayımlıyor.
Bir dergi kuruyor: Eternelle Revue (Sonsuz Dergi).
İki sayısını işgâl altında kaçak olarak yayımlayabiliyor. Dergi Paris’in kurtuluşundan sonra altıncı sayıya kadar sürdürecektir yayımını.
6 Haziran: Müttefiklerin Normandiya çıkarması.
Ozan kaçak yaşamaktan yasal yaşama dönüyor, direnme günlerinde yazdığı şiirleri yayımlamaya başlıyor:
Dignes de Vivre (Yaşamaya değer olanlar),
Quelques Mots rassembles Pour Monsieur Dubuffet (Bay Dubuffet İçin Derlenmiş Birkaç Sözcük),
Athéna (Britanya Stenleriyle Öldürülen Yunan Direnmecilerine Adanmış Bir Şiir).
Au Rendez-Vous Allemand (Alman Buluşmasında),
A Pablo Picasso (Pablo Picasso’ya).
1945.
En Avril 1944: Paris Respirait Encore! (Nisan 1944’de: Paris Hâlâ Soluk Alıp Veriyordu),
Doublas d’ombres (Gölgeden Çiftler).
30 Nisan: Hitler’in ölümü.
Lingéres légéres (Hafif Çamaşırcılar),
Une Longue Réflexion Amoureuse (Uzun Bir Aşk Düşüncesi),
Le Voeu (Adak).
1946.
Poésie İninterrompue, (Kesintisiz Şiir-I),
Souvenirs de la Maison des Fous (Deliler Evinden Anılar).
Nisan: Eluard, konferanslar vermek üzere, karısıyle birlikte Çekoslovakya’ya, İtalya’ya gidiyor. Yugoslavya’yı, Yunanistan’ı dolaşıyor.
Güzün yayımladığı kitaplar: Le Dur Desir du Durer (Çetin Arzusu Sürüp Gitmenin),
Objet des mots et des images (Sözlü ve Resimli Nesne).
28 Kasım: Sağlık nedeniyle gittiği İsviçre’de karısı Nusch’un ölümünü öğreniyor. Bu tarihten sonra ağır, uzun bir mutsuzluk dönemi geçirecektir.
1947.
Elle se fit élever un Palais (O, Bir Saray Yükseltir Oldu),
Le Tamps déborde (Zaman Taşıyor),
Corps mémorabla (Unutulmayan Gövde),
Le Meilleur Choix des poémes est Celui que I’on fait pour, soi (En İyi Seçme Şiirler İnsanın Kendisi İçin Seçtiğidir).
A l’intérieur de la vue, 8 poémes visibles (Bakışın İçerisinde, Gözle Görülebilen 8 şiir).
1948.
Picasso a Antibes (Picasso Antibes’de).
Voir (Görmek).
Nisan: Picasso ile birlikte, Polonya’nın Wroclaw kentinde yapılan Dünya Barış Kongresi’ne katılıyor.
Premiers poémes, 1913 -1921 (İlk şiirler, 1913 -1921),
Jacques Villon au I’art glorieux (Jacques Villon ya da Görkemli Sanat),
Aragon’un önsözüyle Poémes politiques (Siyasi Şiirler),
Perspectives (Uzanımlar),
Bestiaire (Hayvan şiirleri).
1949.
20 - 25 Nisan: Dünya Barış Konseyi’nin temsilcisi sıfatıyla, Paris’te toplanan Dünya Barış Kongresi’nin toplantılarına katılıyor.
Léda (Leda),
La Salsan des amours (Aşkların Mevsimi).
Haziran: Makedonya’yı dolaşıyor ve Yunan çetecileri arasında birkaç gün geçiriyor.
Gréce ma rose ma raison (Yunanistan Aklım Gülüm).
Pablo Neruda ile birlikte, Petöfi’nin 100. ölüm yıldönümü dolayısıyla, Budapeşte’de düzenlenen anma törenlerine katılıyor.
Eylül: Je l’aime, ella m’aimait (Seviyorum Onu, O da Beni Severdi).
Dünya Barış Konseyi’nin temsilcisi sıfatıyla Mexico kongresine katılıyor, Dominique Lemor’la tanışıyor orada, birlikte dönüyorlar Paris’e. 1951’de evleneceklerdir.
Kasım: Une léçon de morale (Bir Ahlâk Dersi).
1950.
Dominique’le Çekoslovakya ve Rusya gezisi.
1951.
Evlilik.
Pouvoir tout dire (Her Şeyi Söyleyebilmek).
Premiere anthologie vivanta de la poésie du passé (Geçmişteki şiirin yaşayan ilk dermecesi),
La Jarre peut-elle belle plus bella que l’eau? (Su Küpü Sudan Daha Güzel Olabilir mi?),
Le Visage de La paix (Barışın yüzü),
Grain-d’aile (kendi aile sanı olan Grindel ile eş okunuşlu bir ad, anlamı: Kanat Tohumu).
Phénix (Anka),
Marines (Denizciler) gibi yapıtlarının yayımlanışı.
1952.
Şubat: Fransız hükümetinin temsilcisi olarak, Victor Hugo’nun yüz ellinci doğum yılı ve Gogol’ün yüzüncü ölüm yılı için Moskova’da düzenlenen anma toplantılarına katılıyor.
Temmuz: Poémes de Christo Botev (Bulgar ozanı Christo Botev’den Şiirler).
Ağustos: Şiiri için önemli bir bildiri yerine geçecek olan le Château des pouvres (Yoksullar Sarayı) üzerinde çalışıyor.
Eylül: Anthologie des écrits sur l’art (Sanat Üzerine Yazılar Dermecesi), les Sentiers et les routes de lo poesis (Şiirin Yolları, Patikaları).
18 Kasım: Bir kalp krizi sonunda ölüyor.
Türkçede ELUARD
Ağızda Bir Sevi (31 şiir.) Çeviren: S. Kudret Aksal. - De. Yayınevi, 1963. (Bu kitaptaki çeviriler Fransızca asıllarıyla karşılıklı basılmıştır).
Seçme Şiirler: (54 şiir. Çevirenler: A. Kadir - A. Bezirci.
Akşam Kitap Kulübü, 1968.
(Bu kitaptaki çevirilerden 13’ü Sabri Altınel, Oğuz Arıkanlı, Sabahattin Eyuboğlu, Oktay Rifat, Cemal Süreya, Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli ve Can Yücel’in).
Çağdaş Fransız Şiiri Antolojisi / Düzenleyen: Tahsin Saraç. Cem Yayınevi, 1976. (Bu antolojide Eluard’ın 15 şiiri var).
Eluard’dan Şiirler, Çev. Abdullah Rıza Ergüven (İstanbul, 1980).
YARARLI ADAM
Çalışamazsın artık. Düşe dal
Gözlerin, ellerin açık,
Çölde,
Oynadığın çölde
Hayvanlarla - yararsız hayvanlarla.
Düzenden, düzensizlikten sonra,
Düzkırlardan, çukur ormanlardan,
Ağır, aydınlık denizden
Bir hayvan geçiyor - senin düşünse
Tam bir dinlenme düşü.
“Hayvanlarla İnsanları / İnsanlarla Hayvanları” -1920
Çev:Said Maden
KAÇMAK
Hızlı örümcek,
Elleri, ayakları korkunun,
Geldi işte.
Örümcek
Ağırlığıyle mutlu,
Duruyor kıpırtısız
Kurşunu gibi çekülün.
Parçalayarak bütün ağları
Yola koyulmasıysa
Kovalamak içindir
Hayal ettiği boşlukta
Yok edilen her şeyi.
“Hayvanlarla İnsanları / İnsanlarla Hayvanları” -1920
ARDINDAN
Mutlulukların günü parıldasın diye havada
Kolayca yaşamak için renkleri zevkleri
Tadına varmak için aşkların gülmek için
Açmak için gözleri son anda
O kadınla gönül hoşlukları hep.
“Yinelemeler”den / 1922
ŞİİRLER
Devşirmeliydiniz ağaçtaki yüreği,
Gülümsemeyle gülüşü, anlam dışı tatlılıkla gülüşü.
Yenen, yengi kazanan ve bir melek gibi saf, ışıl ışıl
Göğe doğru yüksek, ağaçlarla birlikte.
Uzakta bir güzel inliyor, boğuşmak isterdi ya
Elinden gelmez artık, yatmış eteğine tepenin.
Gök ister acınası bir gök olsun ister saydam
Bakamazsınız ona sevmeden.
Eklemlerini kıvıran günler parmaklar gibi.
Çiçekler kurudu, tohumlar yitti,
Donmaları bekliyor yaz sıcağı beyaz ve büyük.
Zavallı ölünün gözüne. Çiniler boyamak.
Bir müzik, çıplacık beyaz kollar.
Birleşiyor kuşlarla rüzgârlar - değişiyor gök.
“Yinelemeler”den / 1922
YAPICILIK OYUNU
İnsan kaçar, at düşer,
Açılamaz kapı.
Kuş susar, kazın mezarını,
Öldürür sessizlik onu.
Bir kelebek bir dalda
Sabırla bekler kışı.
Ağırdır yüreği ve eğilir dal.
Dal bükülür solucan gibi.
Niye ağlamalı kuru çiçeğe,
Niye ağlamalı leylâklara?
Niye ağlamalı sarı güle?
Niye ağlamalı sevecen düşünceye?
Niye aramalı gizli çiçeği
Ödül yoksa karşılığında?
-Bunun için ama bunun için
"Ölmemekten Ölmek / 1924"
SAĞIR VE KÖR
Ulaşacak mıyız denize çanlarla
Ceplerimizde, gürültüsüyle denizin
Denizde, taşıyıcılar olacak mıyız yoksa
Daha sessiz, arı bir suyu?
Su bıçaklar biliyor ellerini oğuşturarak.
Dalgalarda buldu savaşçılar silahlarını,
Vuruşlarının gürültüsü benziyor karanlıkta
Gemi diplerini delen kayaların gürültüsüne.
Fırtına bu, gök gürlemesi, Tufan sessizliği
Değil neden, düşünülmüş tüm boşluk çünkü biz.de
En büyük sessizlik için ve solunuyoruz
Rüzgâr gibi o korkunç denizlerde, rüzgâr gibi
Ki yavaşca tırmanır bütün ufuklara.
Ölmemekten Ölmek / 1924
GERÇEĞİN ÇIPLAKLIĞI
Umutsuzluğun yok kanatları,
Yok yüzleri de,
Konuşmuyorlar,
Kımıldamıyorum.
Bakmıyorum onlara,
Konuşmuyorum onlarla
Ama çok daha canlıyım ben umutsuzluğumdan, sevgimden.
Ölmemekten Ölmek / 1924
ARAMIZDA GEÇENLERİ UNUTALIM ARTIK
Gözlerin yaşı, mutsuzların mutsuzluğu
Önemsiz mutsuzluklar ve renksiz gözyaşları
Bir şey istemiyor adam, duyarsız değil,
Zindanda da üzgün, özgür olsa da üzgün
Üzücü bir hava, karanlık bir gece
Bırakılmayacak denli bir kör dışarı. Güçlüler
Oturmuş, zayıfların eline geçmiş erk
Oturan kraliçenin yanında kral ayakta.
Çürüyor iççekmeler, gülüşler ve sövgüler
Ağzında dilsizlerin, gözünde korkakların.
El sürmeyin bir şeye: şu yakar, bu parlar
Alınlarınız, cepleriniz içindir elleriniz.
Ölmemekten Ölmek / 1924
Kapattım kendimi sevdama, düş görüyorum.
*
Hangimiz yarattık öbürümüzü?
*
Beni unutmak için seviyordu beni o, ölmek için yaşıyordu.
*
/:::/
*
Ağla, taçyapraklarıdır yüreğin yaşlar.
*
Nerdesin, unutuş güneşini mi çeviriyorsun yüreğimde?
Sessizlik Yerine / 1925
YENİ BOZULMUŞ YÜZ
Hoşçakal hüzün
Günaydın hüzün
Tavan çizgilerinde yazılısın sen,
Sevdiğim gözlerde yazılısın
Mutsuzluk değilsin büsbütün
En zavallı dudaklar gösterir seni çünkü !
Bir gülümsemeyle
Günaydın hüzün
Cânım gövdelerin aşkı
Aşkın gücü
Gövdesiz bir ifrit gibi
İçinden sevimlilik yükselen aşkın
Umutsuz baş
Hüzün güzel yüz.
ŞİİRİN ELEŞTİRİSİ
İğrenmesine iğrenirim ya kentsoyluların egemenliğinden
Polislerin papazların egemenliğinden
Daha bir iğrenti verir bana iğrenmeyen adam
Benim gibi
Kendi güçlerinden.
Tükürüyorum yüzüne doğadan daha küçük adamın
Bu şiirin eleştirisi’ni bütün şiirlerime yeğ tutmayan adamın.
BİR KADININ KİŞİLİĞİ
HER ZAMAN YENİ. HER ZAMAN DEĞİŞİK. UYUŞMAZLIKLARINDA BİRLEŞMİŞ AYRI CİNSLERİN AŞKI YÜKSELİYOR BOYUNA İSTEKLERİMİN YETKİNLİGİNDEN HER TÜRLÜ SAHİP OLMA DÜŞÜNCESİ ONA KESİNLİKLE YABANCI
Göze alamam sık sık yarını düşünmeyi
Ölüme yaşama bir savruluşta karışan bir kılıç değilim ben
Büyük doygunlar gördüm vaktini iyi kestiren düşçüler tanıdım
Saygınla parlayan o derisi yüzülmüşler elleri o dadılık bilmeyen
Ama doğum saatleri olan
Geçimli kadınları
Yaşsız çocukları olan adamlar
Boyunsu tabaklarının önünde
İplik gibi sorarlardı iştahlarını
Karşılığında vermezlerdi hiçbir şey
Kendi özkaynaklarında yaşarlardı hep,
Elimi bir kaldırıp kesiyorum bütün bu,
Geceyi gevşeten pis anıları
Bilgim görgüm yok artık
Başka sinekler gelip takılıyor yüreğimin en karanlık yerine
Bitmez tükenmez bir kolu saran bir öpüşün bilezikleri
/…/
Utanan bakışların çevrintisi utandırmıyor beni
Şevkle kucaklıyorum ağaçların tenini kabuklarının altından
Arıyorum toprakta yağmurun alevlerini
Akiklerini sıcaklığın
Kış güneşinin en ufak tohumlarını
Kül kokusu ve zambak renginde
Bilgisizliğin örtüsü altında alaca bulaca arayışları
Düzen duygusuyla ve alçakgönüllükle
Tozun korunduğu yerden saldılar beni
Çok oyuk var çok yarık
Dönüş yolunda
Bitmeyecek oyunlar öğreniyorum
Her şeyi kıracak oyunlar
Delen şarkılar yükseklik perdelerini
Ezici bir düşüş olurdu yoksa dönüş
Gözlerimle taçlanmış
En değerli baş işte
Gençtir ufak görünür ya
Karşı karşıyayız ve şarkı bir şey yok gözümüzden
Sürekli coşkunluk her şeyi söyledik birbirimize
Daha söylenecek nelerimiz var
Okşamaklı bükük sallanıyorsun
Cilt yürekli aynamızda
Yaratmaya geliyor vücudunu isteklerimiz
Kuşlara susuzluk yapmaya bundan
Bir gemi fırtınanın kadifesinden
Çılgın ellerden bir kaynaç
Alışkanlığa karşı bir silah
Kırılan bir camın ağırlığı ne
Damarlarımda akıyor başakları çıplaklığının
Boşlukta amberin kısa soluğu
Yol izlerinin ürpermesi uçurumun üstünde
Kan artık bırakmaz avını
Geçmemiştir varolma nedeni
Onaydı bütün güvenim
O katmerli yalan söyleyene
Bir solukta bağışladı bana gerçeği
Kendisine öğrettiğim gerçeği
Üzücü tatlı gerçeği
Açlığa susuzluğa benzer aşk
Ama hiç duymamıştır işte bu gerçeği
Boşuna belirginleşir çıkar evden
Çıkar görünümden
Yatağı yapar ufku
Yaşamım diyordu nasıl
Bir başka yaşam kendimde
Yaşamda kendimde
Bense başkalarıyım
Gene de vücudum yüzüm sözlerim
Gördüğüm ne varsa
Ya da başkalarının gördükleri
Senin gördüğün ne varsa
Gördüm güneş ayrılıyor yeryüzünden
Ve yeryüzü dolduruyor erkeklerle uyuyan kadınlarla
Gördüm boşalıyor kum saatleri göğün denizin
Düşen bir giysinin kum saati
Ayağa kalkan soyunuk bir vücudun
Açık kapı kraldır dışarda
Şarkı söyler her yerde sesi çıktığı kadar
Bir asma asılır rüzgâra
Duvarlar alan değiştirdi hep
Saydam yalnızlıktan
Gördüm bakıyor bir kadın yeni doğmuş çocuğuna
Bir çatıdan kalkmış bir kiremit gibi
İnsanüstü gelişen çocuğuna
Gördüm en iyi dostum
Kazıyor kentin sokaklarında
Kentin bütün sokaklarında bir akşam
Acısından içeri uzun bir tünel
Sunuyordu
Bütün kadınlara
Ayrıcalıklı bir gül
Çiy tanelerinden bir gül
Susama sarhoşluğuna benzer bir gül
Alçakgönüllülükle
Buyurun diyordu lütfen
Şu küçük unutma benlerini
Gülünç ve kıvılcım içinde bir gül
Düşünceli bir elde
Çiçekli bir elde
Yoksulluğu sıkıntısı korkusu
Küçük gülüşlerin
Tutkulu gülüş yerine
O gülüş ki yarına geçiş izni verirdi
Bütün kadınlara hiçbir kadına
Bu tükenmez akşam vakti
Bir yabancı kadındı gün
Bir ölü kadın ya da
Gözleriyle göğüslerinin üstüne kuruluyordu
Ağır ve çirkin kent
Saçı bir kalkan
Kırık sönük
Saçı darmadağın bir kalabalık
Korkusuyla boş sokakların
Ve gördüm doğuyor belli belirsiz
Düşlenen gece.
"Halk Gülü / 1934"
SÖNMÜŞ IŞIK
O KÜÇÜK YEŞİL ATLA KÜÇÜK KIZIL ADAMI, YAPMA YARATIKLARIM İÇİNDE EN CANDAN VE HAYVANSI OLAN BU İKİSİNİ SEÇMEYİ AKIL EDEMEDİĞİM ZAMANLAR, SON GENÇLİK DÜŞLERİMLE DUYUSAL DİLEKLERİMİ AYDINLATMAK VE UYKUMA KARIŞTIRMAK İÇİN BAŞKA GÖSTERİLERİMDEN YARARLANMADAN EDEMİYORUM
Bir mürver sabahı
Bu kırda kaldı o
Kendisinden bıraktığı kırda giderken
Bütün istediğim
İlk istediğim bir silahtı seçilmiş bir silah
En, işlenmiş tanın yıkıntılarından
Bir silah bir ağacın altında
Güzel bir ağacın
Ki derelerdir dalları
Yapraklar altında
Su içerler güneşin kaynağından
Şakır balıkları inciler gibi
Sıkıntı günleri bir güzel ağaç
Göreğen bir aygıttır
Bir başkası gibi
Ustayım aklıma geleni yapmada
Bu bütün günlerin ağacıyla ben
*
Boynu kırmızı güllerden bir kadın sonra
Sedef kabuklar gibi yarılan kırmızı güllerden
Yumurtalar gibi kırılıp
Alkol gibi yanan
Hep altında ağacın
Bir dayanılmaz
Umut kırıcı mıknatıs gibi
Özsuyun izlediği yalaza
Kimi dayanıksız kimi güçlü
Yetenekli iyilikçim
Ve taşkınlığı
Ve aşkı dizlerimin dibinde
Ve gözlerinin kayıkları ki düşmem ben içlerine
Gülümseyen iyilikçim
Zırhının altında güzel duru
Habersiz kırmızı güllerden ve ağacın demirinden
Bütün isteklerimi kalıba döküp
Düş görür
Kim mi var gördüğü düşte
Ben varım
Ben
Düş gören gözlerinin çarşaflarında
*
Canlıdır elleri
Gerçek ayıklayıcı eller
Kılıçlardan dokunmuş
Çalışmanın zor süre'kli sabah saatini belirtmekten kırılmış
Aşkla tutası eller bir dikensiz kırmızı gül demetini
Ve bu çılgınca mandalar koşusu
Her türlü isteğim
Bu kadın güneşte
Bu patlayan orman
Bu açılan alın
Bu döküntülerle işlenmiş giysi görüntü
Toz dalgaları üstünde bin döküntüyle
Bir ağacın gecesinde bin dilsiz kuşla
Yeri yok düşünmenin başka bayramları
Soyulmuş suratları değiştirilmiş maskelerin kaş-göz oynatmasıyla kana belenmiş gösteriler bile ulaşır nelere karşılık bir suçlanası dinginliğe
Ve bir incelik gülüşünün tam 'kavşağında hangi oyun dışı yolcu durmaz bir el şimşeğiyle selâmlamak için ilkyazın incelik bilmez karnını
*
Çabucak yetişir bir çamaşır sepeti sevecenlikle
Kırık dizlerine doğru eğilir beyaz çiçektacı
Hiçbir renk kırığı boy ölçüşemez onunla
Ve yırtığından bir dantelin
Yok olur
Tenden bir yol üstünde
İçmek
Dopdolu bir bardak kara uyku
Son damlasına değin.
"Halk Gülü / 1934"
Paul ELUARD
Çev:Sait Maden
Yeni Ankara Yayınevi / Ekim 1976
1895. 14 Aralık:
Paul Eluard’ın Seine Irmağı üzerindeki Saint-Dénis kentinde doğuşu.
İlk adı Eugéne-Emile-Paul Grindel. Baba sayman, anne terzi.
1908.
Aile Paris’e göçüyor. Paul öğrenimini burada sürdürecektir.
1912.
Bir akciğer kanaması sonucu öğrenimine ara veriyor. İsviçre’nin Davos kentinde, Clavadel Sanatoryumu'nda kalıyor bir süre. Orada Helene Dimitrovnia Diakonova Gala’yı tanıyor.
1913.
Gala ile evlenme tasarısı. Ocak ayında, Paris’de, Paul Eugene Grindel adıyle ilk kitabını yayımlıyor: Premiers Poémes (İlk Şiirler).
1914.
Eluard artık iyileştiği için Clavadel Sanatoryumu'ndan ayrılıyor.
Gala Rusya’ya dönüyor.
Ağustos:
Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması.
Eluard askere alınıyor.
1915.
Önce piyade eri, sonra da sağlık eri.
1916.
Cephede, ateş hattında, kendi eliyle 17 tane yazıp çoğalttığı Devoir (Ödev).
İlk kez bu kitapta kullanıyor Paul Eluard adını.
Eylül: Gala Paris’e dönüyor.
1917.
21 Şubat: Eluard Gala ile evlenmek için üç günlük izin alıyor.
Mart: Ağır bir bronşit yüzünden Amiens hastanesine yatıyor.
Haziran: Dada 1 adlı derginin Zürih’de yayımlanmaya başlaması.
Eluard üçüncü kitabını yayımlıyor: Le Devoir et l’İnqulétude (Ödev Ve Kaygı).
Ekim: Rusya’da Bolşevikler yönetime el koyuyor.
1918.
Mayıs: Gala’nın bir kızı oluyor: Cécile.
Haziran: Yeni bir yapıt: Poémes pour la paix (Barış İçin Şiirler).
9 Kasım: Apollinaire’in ölümü.
1919.
Eluard Dada’cılara katılıyor ve Tristan Tzara, Andre Breton, Aragon ve Philippe Soupault’yu tanıyor.
1920.
Yeni bir yapıt: Les Animaux et leurs hommes les hommes et leurs animaux (Hayvanlarla İnsanları-İnsanlarla Hayvanları) .
1921.
Les Necessités de la vie et les conséquences des réves (Yaşamın Gereklilikleri Ve Düşlerin Sonuçları).
1922.
Dada’cıların dağılmaya başlaması.
Eluard’ın Répetitions (Yenilemeler) ve
Les Malheurs des immortels (Ölümsüzlerin Mutsuzlukları) adlı yapıtları. (Bu sonuncusu Max Ernst’le birlikte yazılmıştır).
1924.
Lenin’in ölümü.
İlk «Gerçeküstücülük Bildirisi» üzerine, Dada akımından ve Tristan Tzara’dan kopanlar Andre Breton’un çevresinde kümelenmeye başlıyor.
Maurir de ne pas mourir (Ölmemekten Ölmek).
Eluard düşünsel çelişkiler içindedir. «Her şeyi silmek» amacıyla bir dünya gezisine çıkmağa karar veriyor. Marsilya’dan gemiye binip Uzak Doğu’ya doğru mart ayında yola çıkıyor.
Ekim: Paris’e dönüş.
Kasım: «Gerçeküstücü Devrim» dergisinin ilk sayısı.
1925.
Benjamin Péret ile birlikte yazdığı 152 Proverbes Mis Au Goût Du Jour (Günün Beğenisine Uyarlanmış 152 Atasözü) ve
Au Défaut Du Silence (Sessizlik Yerine) adlı kendi yapıtı.
Kasım: Paris’de ilk gerçeküstücülük sergisi.
1926.
Capital de la Douleur (Acının Başkenti).
Les Dessous d’une vie ou la pyramide humaine (Bir Yaşamın Gizli Yanları ya da İnsan Piramidi).
Ağustos: Eluard Fransız Komünist Partisi’ne yazılıyor.
1927.
Louis Aragon, André Breton, Benjamin Peret vb. ile birlikte «komünist olmayan gerçeküstücülere beşlerin mektubu» nu imzalıyor.
1928.
Défense de Savoir (Bilmeyi Savunmak).
Eluard Arasa Sanatoryomuna yatıyor, orada geçiyor bütün kışı.
1930.
L’amour la Poésie (Aşk, Şiir).
Eluard 17 yıl birlikte yaşayacağı Nusch’la karşılaşıyor.
Luis Bunuel’in, Salvador Dali’nin, René Char’ın gerçeküstücü akıma katılışı.
1930.
Rene Char ve Andre Breton’la birlikte yazdığı Ralentir Travaux (İşleri Yavaşlatmak)
ve Breton’la birlikte yazdığı Immaculée Conception (Günahsız Gebelik) yapıtları.
A Toute Epreuve (Dayanıklı).
Eylül: Aragon 6 -15 Kasım arası Harkov’da yapılacak Uluslararası Devrimci Yazarlar Kongresi’ne katılmak üzere Rusya’ya gidiyor. Bu konferansta gerçeküstücülük «kapitalizmin üçüncü aşamasındaki çelişkilerin kışkırttığı genç aydınların tepkisi» olarak niteleniyor.
Eluard Gala’dan ayrılıyor.
1931.
Dors (Uyu).
Eluard ve gerçeküstücülerin büyük bir çoğunluğu Devrimci Yazarlar ve Sanatçılar Derneği’ne katılıyor.
1932.
La Vie İmmediate (Dolaysız Yaşam),
Eluard, Uluslararası Devrimci Yazarlar Kongresi’nin ardından, Aragon üzerine sert bir yazı yayımlıyor.
1933.
Eluard’ın Fransız Komünist Partisi’nden atılışı.
Comme deux gouttes d’eaux (İki Su Damlası Gibi) adında yeni bir yapıt.
1934.
Ocak: Almanya’da Hitler’in iktidara gelişi.
Paris’te büyük gerçeküstücülük sergisi.
Eluard «Aşırı Sağ Tehlikeye Karşı Ortak Savaş» çağrısını imzalıyor.
Yeni bir yapıt: La Rose publique (Halk Gülü).
1935.
Gerçeküstücülük sergisi dolayısıyla Prag’da Breton’la birlikte konferanslar veriyor.
Nuits partagées (Paylaşılmış Geceler) ve Facile (Kolay).
1936.
Yıl başlarında, bir Picasso sergisi dolayısıyla, konferanslar vermek üzere, İspanya’ya gidiyor.
Grand Air (Büyük Hava),
Barre d’appui (Destek Çubuğu),
Les Yeux Fertiles (Cömert Gözler).
Breton’la birlikte Notes sur la Poésie (Şiir Üzerine Notlar).
Mayıs: Londra’da düzenlenen Uluslararası Gerçeküstücülük Sergisi açılış konuşması.
Temmuz: İspanya’da Franco’nun hükümet darbesi.
19 Ağustos: Federico Garcia Lorca’nın kurşuna dizilişi.
1937.
L’evidence Poétique (Şiirsel Açıklık),
Les Meine Libres (Özgür Eller),
Premiéres Vues Anciennes (Eski İlk Görüşler),
Appliquée (Uygulamalı),
Quelques-Uns Des Mots Qui Jutlqu’ici M’étaient Mystérieusement İnterdits (Bana Şimdiye Değin Gizemli Bir Biçimde Yasak Olan Sözcüklerden Birkaçı).
1938.
Ocak - Şubat: Paris’de Breton’la birlikte düzenlediği Uluslararası Gerçeküstücülük Sergisi.
Breton’la birlikte Dictionnaire Abrégé du Surréalisme (Kısa Gerçeküstücülük Sözlüğü).
İspanya’da Guernica köyünün Franco faşistlerince bombalanmasından sonra Eluard eskisinden daha bağımlı bir ozan kimliğine bürünüyor. Geliri İspanyol Cumhuriyetçilerine ayrılan Solidarité (Dayanışma).
Ekim: Meksika gezisi sırasında Leon Troçki ile ilişki kuran Breton’un Paris’e dönüşte Uluslararası Devrimci Sanat Federasyonu’nu açışı. Komünistlere Troçkistlerden daha yakın olan Eluard, Breton’un tutumunu beğenmiyor. Breton’un Eluard’dan kopuşu.
1939.
Baudelaire’in şiir ve yazılarından bir seçme ve önsöz.
Médieuses. Chanson completé (Eksiksiz Şarkı).
Donner a Voir (Gözönüne Sermek).
3 Eylül: İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması.
Eluard levâzım teğmeni rütbesiyle askere alınıyor.
1940.
12 Haziran: Alman kuvvetlerinin Paris’e girişi.
25 Haziran: Ateşkes anlaşması. Terhis edilen Eluard Paris’e dönüyor.
Le Livre Ouvert, 1 (Açık Kitap, 1).
1941.
Moralité du Sommeil (Uykunun Törelliği) ve
Sur Les Pentes İnférieures (Aşağı Bayırlarda).
22 Haziran: Almanlar Rusya’ya giriyor.
1942.
Le Livre Ouvert, II (Açık kitap, II).
La Derniére Nuit (Son Gece).
Eluard, o sıralar yasadışı çalışan Fransız Komünist Partisi’ne yazılıyor yeniden, karşıkoyma hareketine katılıyor.
Poésie et Vérite 1942 (Şiir ve Gerçek 1942).
Poésie İnvolontaire ve Poésie İntentionnelle (Kendiliğinden Şiir ve Güdümlü Şiir).
Eluard’ın, oturduğu evi bırakıp, kaçak yaşamaya başlaması. Fransız Hava Kuvvetleri’ne bağlı uçaklar, makiliklerde saklanan Fransız direnişçileri üstüne binlerce nüsha Şiir ve Gerçek 1942 atıyor.
Eluard, Alman işgali sırasında aydınlar, direnmeciler için kaçak yayınlar yapan Minuit yayınevinin yönetimine katılıyor.
1943.Aragon’la barışıyor ve birlikte Ulusal Yazarlar Birliği’ni kuruyorlar.
Haziran: Mussolini’nin düşüşü.
Eluard kaçak olarak yayımlanan Les Lettres Françaises gazetesine katılıyor.
L’Honneur des Poétes (Ozanların Namusu).
Les Septs Poémes D’amour en Guerre (Savaş İçinde Yedi Aşk Şiiri).
Bir yıl kadar güneyde, Lozére kentindeki bir akıl hastalıkları kliniğinde saklanıyor.
1944.
Şubat: Paris’e dönüş. Aragon’la birlikte, Fransız Radyo Yayınları için, kaçak plak dolduruyor.
Le Lit La Table (Yatak, Masa)
Toulouse kentinin kurtuluşu için Les Armes de la Douleur’ü (Acının Silâhları) nı yayımlıyor.
Bir dergi kuruyor: Eternelle Revue (Sonsuz Dergi).
İki sayısını işgâl altında kaçak olarak yayımlayabiliyor. Dergi Paris’in kurtuluşundan sonra altıncı sayıya kadar sürdürecektir yayımını.
6 Haziran: Müttefiklerin Normandiya çıkarması.
Ozan kaçak yaşamaktan yasal yaşama dönüyor, direnme günlerinde yazdığı şiirleri yayımlamaya başlıyor:
Dignes de Vivre (Yaşamaya değer olanlar),
Quelques Mots rassembles Pour Monsieur Dubuffet (Bay Dubuffet İçin Derlenmiş Birkaç Sözcük),
Athéna (Britanya Stenleriyle Öldürülen Yunan Direnmecilerine Adanmış Bir Şiir).
Au Rendez-Vous Allemand (Alman Buluşmasında),
A Pablo Picasso (Pablo Picasso’ya).
1945.
En Avril 1944: Paris Respirait Encore! (Nisan 1944’de: Paris Hâlâ Soluk Alıp Veriyordu),
Doublas d’ombres (Gölgeden Çiftler).
30 Nisan: Hitler’in ölümü.
Lingéres légéres (Hafif Çamaşırcılar),
Une Longue Réflexion Amoureuse (Uzun Bir Aşk Düşüncesi),
Le Voeu (Adak).
1946.
Poésie İninterrompue, (Kesintisiz Şiir-I),
Souvenirs de la Maison des Fous (Deliler Evinden Anılar).
Nisan: Eluard, konferanslar vermek üzere, karısıyle birlikte Çekoslovakya’ya, İtalya’ya gidiyor. Yugoslavya’yı, Yunanistan’ı dolaşıyor.
Güzün yayımladığı kitaplar: Le Dur Desir du Durer (Çetin Arzusu Sürüp Gitmenin),
Objet des mots et des images (Sözlü ve Resimli Nesne).
28 Kasım: Sağlık nedeniyle gittiği İsviçre’de karısı Nusch’un ölümünü öğreniyor. Bu tarihten sonra ağır, uzun bir mutsuzluk dönemi geçirecektir.
1947.
Elle se fit élever un Palais (O, Bir Saray Yükseltir Oldu),
Le Tamps déborde (Zaman Taşıyor),
Corps mémorabla (Unutulmayan Gövde),
Le Meilleur Choix des poémes est Celui que I’on fait pour, soi (En İyi Seçme Şiirler İnsanın Kendisi İçin Seçtiğidir).
A l’intérieur de la vue, 8 poémes visibles (Bakışın İçerisinde, Gözle Görülebilen 8 şiir).
1948.
Picasso a Antibes (Picasso Antibes’de).
Voir (Görmek).
Nisan: Picasso ile birlikte, Polonya’nın Wroclaw kentinde yapılan Dünya Barış Kongresi’ne katılıyor.
Premiers poémes, 1913 -1921 (İlk şiirler, 1913 -1921),
Jacques Villon au I’art glorieux (Jacques Villon ya da Görkemli Sanat),
Aragon’un önsözüyle Poémes politiques (Siyasi Şiirler),
Perspectives (Uzanımlar),
Bestiaire (Hayvan şiirleri).
1949.
20 - 25 Nisan: Dünya Barış Konseyi’nin temsilcisi sıfatıyla, Paris’te toplanan Dünya Barış Kongresi’nin toplantılarına katılıyor.
Léda (Leda),
La Salsan des amours (Aşkların Mevsimi).
Haziran: Makedonya’yı dolaşıyor ve Yunan çetecileri arasında birkaç gün geçiriyor.
Gréce ma rose ma raison (Yunanistan Aklım Gülüm).
Pablo Neruda ile birlikte, Petöfi’nin 100. ölüm yıldönümü dolayısıyla, Budapeşte’de düzenlenen anma törenlerine katılıyor.
Eylül: Je l’aime, ella m’aimait (Seviyorum Onu, O da Beni Severdi).
Dünya Barış Konseyi’nin temsilcisi sıfatıyla Mexico kongresine katılıyor, Dominique Lemor’la tanışıyor orada, birlikte dönüyorlar Paris’e. 1951’de evleneceklerdir.
Kasım: Une léçon de morale (Bir Ahlâk Dersi).
1950.
Dominique’le Çekoslovakya ve Rusya gezisi.
1951.
Evlilik.
Pouvoir tout dire (Her Şeyi Söyleyebilmek).
Premiere anthologie vivanta de la poésie du passé (Geçmişteki şiirin yaşayan ilk dermecesi),
La Jarre peut-elle belle plus bella que l’eau? (Su Küpü Sudan Daha Güzel Olabilir mi?),
Le Visage de La paix (Barışın yüzü),
Grain-d’aile (kendi aile sanı olan Grindel ile eş okunuşlu bir ad, anlamı: Kanat Tohumu).
Phénix (Anka),
Marines (Denizciler) gibi yapıtlarının yayımlanışı.
1952.
Şubat: Fransız hükümetinin temsilcisi olarak, Victor Hugo’nun yüz ellinci doğum yılı ve Gogol’ün yüzüncü ölüm yılı için Moskova’da düzenlenen anma toplantılarına katılıyor.
Temmuz: Poémes de Christo Botev (Bulgar ozanı Christo Botev’den Şiirler).
Ağustos: Şiiri için önemli bir bildiri yerine geçecek olan le Château des pouvres (Yoksullar Sarayı) üzerinde çalışıyor.
Eylül: Anthologie des écrits sur l’art (Sanat Üzerine Yazılar Dermecesi), les Sentiers et les routes de lo poesis (Şiirin Yolları, Patikaları).
18 Kasım: Bir kalp krizi sonunda ölüyor.
Türkçede ELUARD
Ağızda Bir Sevi (31 şiir.) Çeviren: S. Kudret Aksal. - De. Yayınevi, 1963. (Bu kitaptaki çeviriler Fransızca asıllarıyla karşılıklı basılmıştır).
Seçme Şiirler: (54 şiir. Çevirenler: A. Kadir - A. Bezirci.
Akşam Kitap Kulübü, 1968.
(Bu kitaptaki çevirilerden 13’ü Sabri Altınel, Oğuz Arıkanlı, Sabahattin Eyuboğlu, Oktay Rifat, Cemal Süreya, Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli ve Can Yücel’in).
Çağdaş Fransız Şiiri Antolojisi / Düzenleyen: Tahsin Saraç. Cem Yayınevi, 1976. (Bu antolojide Eluard’ın 15 şiiri var).
Eluard’dan Şiirler, Çev. Abdullah Rıza Ergüven (İstanbul, 1980).
YARARLI ADAM
Çalışamazsın artık. Düşe dal
Gözlerin, ellerin açık,
Çölde,
Oynadığın çölde
Hayvanlarla - yararsız hayvanlarla.
Düzenden, düzensizlikten sonra,
Düzkırlardan, çukur ormanlardan,
Ağır, aydınlık denizden
Bir hayvan geçiyor - senin düşünse
Tam bir dinlenme düşü.
“Hayvanlarla İnsanları / İnsanlarla Hayvanları” -1920
Çev:Said Maden
KAÇMAK
Hızlı örümcek,
Elleri, ayakları korkunun,
Geldi işte.
Örümcek
Ağırlığıyle mutlu,
Duruyor kıpırtısız
Kurşunu gibi çekülün.
Parçalayarak bütün ağları
Yola koyulmasıysa
Kovalamak içindir
Hayal ettiği boşlukta
Yok edilen her şeyi.
“Hayvanlarla İnsanları / İnsanlarla Hayvanları” -1920
ARDINDAN
Mutlulukların günü parıldasın diye havada
Kolayca yaşamak için renkleri zevkleri
Tadına varmak için aşkların gülmek için
Açmak için gözleri son anda
O kadınla gönül hoşlukları hep.
“Yinelemeler”den / 1922
ŞİİRLER
Devşirmeliydiniz ağaçtaki yüreği,
Gülümsemeyle gülüşü, anlam dışı tatlılıkla gülüşü.
Yenen, yengi kazanan ve bir melek gibi saf, ışıl ışıl
Göğe doğru yüksek, ağaçlarla birlikte.
Uzakta bir güzel inliyor, boğuşmak isterdi ya
Elinden gelmez artık, yatmış eteğine tepenin.
Gök ister acınası bir gök olsun ister saydam
Bakamazsınız ona sevmeden.
Eklemlerini kıvıran günler parmaklar gibi.
Çiçekler kurudu, tohumlar yitti,
Donmaları bekliyor yaz sıcağı beyaz ve büyük.
Zavallı ölünün gözüne. Çiniler boyamak.
Bir müzik, çıplacık beyaz kollar.
Birleşiyor kuşlarla rüzgârlar - değişiyor gök.
“Yinelemeler”den / 1922
YAPICILIK OYUNU
İnsan kaçar, at düşer,
Açılamaz kapı.
Kuş susar, kazın mezarını,
Öldürür sessizlik onu.
Bir kelebek bir dalda
Sabırla bekler kışı.
Ağırdır yüreği ve eğilir dal.
Dal bükülür solucan gibi.
Niye ağlamalı kuru çiçeğe,
Niye ağlamalı leylâklara?
Niye ağlamalı sarı güle?
Niye ağlamalı sevecen düşünceye?
Niye aramalı gizli çiçeği
Ödül yoksa karşılığında?
-Bunun için ama bunun için
"Ölmemekten Ölmek / 1924"
SAĞIR VE KÖR
Ulaşacak mıyız denize çanlarla
Ceplerimizde, gürültüsüyle denizin
Denizde, taşıyıcılar olacak mıyız yoksa
Daha sessiz, arı bir suyu?
Su bıçaklar biliyor ellerini oğuşturarak.
Dalgalarda buldu savaşçılar silahlarını,
Vuruşlarının gürültüsü benziyor karanlıkta
Gemi diplerini delen kayaların gürültüsüne.
Fırtına bu, gök gürlemesi, Tufan sessizliği
Değil neden, düşünülmüş tüm boşluk çünkü biz.de
En büyük sessizlik için ve solunuyoruz
Rüzgâr gibi o korkunç denizlerde, rüzgâr gibi
Ki yavaşca tırmanır bütün ufuklara.
Ölmemekten Ölmek / 1924
GERÇEĞİN ÇIPLAKLIĞI
Umutsuzluğun yok kanatları,
Yok yüzleri de,
Konuşmuyorlar,
Kımıldamıyorum.
Bakmıyorum onlara,
Konuşmuyorum onlarla
Ama çok daha canlıyım ben umutsuzluğumdan, sevgimden.
Ölmemekten Ölmek / 1924
ARAMIZDA GEÇENLERİ UNUTALIM ARTIK
Gözlerin yaşı, mutsuzların mutsuzluğu
Önemsiz mutsuzluklar ve renksiz gözyaşları
Bir şey istemiyor adam, duyarsız değil,
Zindanda da üzgün, özgür olsa da üzgün
Üzücü bir hava, karanlık bir gece
Bırakılmayacak denli bir kör dışarı. Güçlüler
Oturmuş, zayıfların eline geçmiş erk
Oturan kraliçenin yanında kral ayakta.
Çürüyor iççekmeler, gülüşler ve sövgüler
Ağzında dilsizlerin, gözünde korkakların.
El sürmeyin bir şeye: şu yakar, bu parlar
Alınlarınız, cepleriniz içindir elleriniz.
Ölmemekten Ölmek / 1924
Kapattım kendimi sevdama, düş görüyorum.
*
Hangimiz yarattık öbürümüzü?
*
Beni unutmak için seviyordu beni o, ölmek için yaşıyordu.
*
/:::/
*
Ağla, taçyapraklarıdır yüreğin yaşlar.
*
Nerdesin, unutuş güneşini mi çeviriyorsun yüreğimde?
Sessizlik Yerine / 1925
YENİ BOZULMUŞ YÜZ
Hoşçakal hüzün
Günaydın hüzün
Tavan çizgilerinde yazılısın sen,
Sevdiğim gözlerde yazılısın
Mutsuzluk değilsin büsbütün
En zavallı dudaklar gösterir seni çünkü !
Bir gülümsemeyle
Günaydın hüzün
Cânım gövdelerin aşkı
Aşkın gücü
Gövdesiz bir ifrit gibi
İçinden sevimlilik yükselen aşkın
Umutsuz baş
Hüzün güzel yüz.
ŞİİRİN ELEŞTİRİSİ
İğrenmesine iğrenirim ya kentsoyluların egemenliğinden
Polislerin papazların egemenliğinden
Daha bir iğrenti verir bana iğrenmeyen adam
Benim gibi
Kendi güçlerinden.
Tükürüyorum yüzüne doğadan daha küçük adamın
Bu şiirin eleştirisi’ni bütün şiirlerime yeğ tutmayan adamın.
BİR KADININ KİŞİLİĞİ
HER ZAMAN YENİ. HER ZAMAN DEĞİŞİK. UYUŞMAZLIKLARINDA BİRLEŞMİŞ AYRI CİNSLERİN AŞKI YÜKSELİYOR BOYUNA İSTEKLERİMİN YETKİNLİGİNDEN HER TÜRLÜ SAHİP OLMA DÜŞÜNCESİ ONA KESİNLİKLE YABANCI
Göze alamam sık sık yarını düşünmeyi
Ölüme yaşama bir savruluşta karışan bir kılıç değilim ben
Büyük doygunlar gördüm vaktini iyi kestiren düşçüler tanıdım
Saygınla parlayan o derisi yüzülmüşler elleri o dadılık bilmeyen
Ama doğum saatleri olan
Geçimli kadınları
Yaşsız çocukları olan adamlar
Boyunsu tabaklarının önünde
İplik gibi sorarlardı iştahlarını
Karşılığında vermezlerdi hiçbir şey
Kendi özkaynaklarında yaşarlardı hep,
Elimi bir kaldırıp kesiyorum bütün bu,
Geceyi gevşeten pis anıları
Bilgim görgüm yok artık
Başka sinekler gelip takılıyor yüreğimin en karanlık yerine
Bitmez tükenmez bir kolu saran bir öpüşün bilezikleri
/…/
Utanan bakışların çevrintisi utandırmıyor beni
Şevkle kucaklıyorum ağaçların tenini kabuklarının altından
Arıyorum toprakta yağmurun alevlerini
Akiklerini sıcaklığın
Kış güneşinin en ufak tohumlarını
Kül kokusu ve zambak renginde
Bilgisizliğin örtüsü altında alaca bulaca arayışları
Düzen duygusuyla ve alçakgönüllükle
Tozun korunduğu yerden saldılar beni
Çok oyuk var çok yarık
Dönüş yolunda
Bitmeyecek oyunlar öğreniyorum
Her şeyi kıracak oyunlar
Delen şarkılar yükseklik perdelerini
Ezici bir düşüş olurdu yoksa dönüş
Gözlerimle taçlanmış
En değerli baş işte
Gençtir ufak görünür ya
Karşı karşıyayız ve şarkı bir şey yok gözümüzden
Sürekli coşkunluk her şeyi söyledik birbirimize
Daha söylenecek nelerimiz var
Okşamaklı bükük sallanıyorsun
Cilt yürekli aynamızda
Yaratmaya geliyor vücudunu isteklerimiz
Kuşlara susuzluk yapmaya bundan
Bir gemi fırtınanın kadifesinden
Çılgın ellerden bir kaynaç
Alışkanlığa karşı bir silah
Kırılan bir camın ağırlığı ne
Damarlarımda akıyor başakları çıplaklığının
Boşlukta amberin kısa soluğu
Yol izlerinin ürpermesi uçurumun üstünde
Kan artık bırakmaz avını
Geçmemiştir varolma nedeni
Onaydı bütün güvenim
O katmerli yalan söyleyene
Bir solukta bağışladı bana gerçeği
Kendisine öğrettiğim gerçeği
Üzücü tatlı gerçeği
Açlığa susuzluğa benzer aşk
Ama hiç duymamıştır işte bu gerçeği
Boşuna belirginleşir çıkar evden
Çıkar görünümden
Yatağı yapar ufku
Yaşamım diyordu nasıl
Bir başka yaşam kendimde
Yaşamda kendimde
Bense başkalarıyım
Gene de vücudum yüzüm sözlerim
Gördüğüm ne varsa
Ya da başkalarının gördükleri
Senin gördüğün ne varsa
Gördüm güneş ayrılıyor yeryüzünden
Ve yeryüzü dolduruyor erkeklerle uyuyan kadınlarla
Gördüm boşalıyor kum saatleri göğün denizin
Düşen bir giysinin kum saati
Ayağa kalkan soyunuk bir vücudun
Açık kapı kraldır dışarda
Şarkı söyler her yerde sesi çıktığı kadar
Bir asma asılır rüzgâra
Duvarlar alan değiştirdi hep
Saydam yalnızlıktan
Gördüm bakıyor bir kadın yeni doğmuş çocuğuna
Bir çatıdan kalkmış bir kiremit gibi
İnsanüstü gelişen çocuğuna
Gördüm en iyi dostum
Kazıyor kentin sokaklarında
Kentin bütün sokaklarında bir akşam
Acısından içeri uzun bir tünel
Sunuyordu
Bütün kadınlara
Ayrıcalıklı bir gül
Çiy tanelerinden bir gül
Susama sarhoşluğuna benzer bir gül
Alçakgönüllülükle
Buyurun diyordu lütfen
Şu küçük unutma benlerini
Gülünç ve kıvılcım içinde bir gül
Düşünceli bir elde
Çiçekli bir elde
Yoksulluğu sıkıntısı korkusu
Küçük gülüşlerin
Tutkulu gülüş yerine
O gülüş ki yarına geçiş izni verirdi
Bütün kadınlara hiçbir kadına
Bu tükenmez akşam vakti
Bir yabancı kadındı gün
Bir ölü kadın ya da
Gözleriyle göğüslerinin üstüne kuruluyordu
Ağır ve çirkin kent
Saçı bir kalkan
Kırık sönük
Saçı darmadağın bir kalabalık
Korkusuyla boş sokakların
Ve gördüm doğuyor belli belirsiz
Düşlenen gece.
"Halk Gülü / 1934"
SÖNMÜŞ IŞIK
O KÜÇÜK YEŞİL ATLA KÜÇÜK KIZIL ADAMI, YAPMA YARATIKLARIM İÇİNDE EN CANDAN VE HAYVANSI OLAN BU İKİSİNİ SEÇMEYİ AKIL EDEMEDİĞİM ZAMANLAR, SON GENÇLİK DÜŞLERİMLE DUYUSAL DİLEKLERİMİ AYDINLATMAK VE UYKUMA KARIŞTIRMAK İÇİN BAŞKA GÖSTERİLERİMDEN YARARLANMADAN EDEMİYORUM
Bir mürver sabahı
Bu kırda kaldı o
Kendisinden bıraktığı kırda giderken
Bütün istediğim
İlk istediğim bir silahtı seçilmiş bir silah
En, işlenmiş tanın yıkıntılarından
Bir silah bir ağacın altında
Güzel bir ağacın
Ki derelerdir dalları
Yapraklar altında
Su içerler güneşin kaynağından
Şakır balıkları inciler gibi
Sıkıntı günleri bir güzel ağaç
Göreğen bir aygıttır
Bir başkası gibi
Ustayım aklıma geleni yapmada
Bu bütün günlerin ağacıyla ben
*
Boynu kırmızı güllerden bir kadın sonra
Sedef kabuklar gibi yarılan kırmızı güllerden
Yumurtalar gibi kırılıp
Alkol gibi yanan
Hep altında ağacın
Bir dayanılmaz
Umut kırıcı mıknatıs gibi
Özsuyun izlediği yalaza
Kimi dayanıksız kimi güçlü
Yetenekli iyilikçim
Ve taşkınlığı
Ve aşkı dizlerimin dibinde
Ve gözlerinin kayıkları ki düşmem ben içlerine
Gülümseyen iyilikçim
Zırhının altında güzel duru
Habersiz kırmızı güllerden ve ağacın demirinden
Bütün isteklerimi kalıba döküp
Düş görür
Kim mi var gördüğü düşte
Ben varım
Ben
Düş gören gözlerinin çarşaflarında
*
Canlıdır elleri
Gerçek ayıklayıcı eller
Kılıçlardan dokunmuş
Çalışmanın zor süre'kli sabah saatini belirtmekten kırılmış
Aşkla tutası eller bir dikensiz kırmızı gül demetini
Ve bu çılgınca mandalar koşusu
Her türlü isteğim
Bu kadın güneşte
Bu patlayan orman
Bu açılan alın
Bu döküntülerle işlenmiş giysi görüntü
Toz dalgaları üstünde bin döküntüyle
Bir ağacın gecesinde bin dilsiz kuşla
Yeri yok düşünmenin başka bayramları
Soyulmuş suratları değiştirilmiş maskelerin kaş-göz oynatmasıyla kana belenmiş gösteriler bile ulaşır nelere karşılık bir suçlanası dinginliğe
Ve bir incelik gülüşünün tam 'kavşağında hangi oyun dışı yolcu durmaz bir el şimşeğiyle selâmlamak için ilkyazın incelik bilmez karnını
*
Çabucak yetişir bir çamaşır sepeti sevecenlikle
Kırık dizlerine doğru eğilir beyaz çiçektacı
Hiçbir renk kırığı boy ölçüşemez onunla
Ve yırtığından bir dantelin
Yok olur
Tenden bir yol üstünde
İçmek
Dopdolu bir bardak kara uyku
Son damlasına değin.
"Halk Gülü / 1934"
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder